< <

<

Dildar Eziz

Men Turanqiz bilen uzun yolluq aptobus békitide uchriship qaldim. U 16 yashlar chamisidiki chirayidin sebiylik ipadiliri téxi ketmigen Uyghur qizi idi. Qarlighachning qanitidek egim qashliri qirayigha alahide hösün béghishlap turatti. Biraq yüzliri xuddi pütün bedinidiki qanliri shümürüwélin’ghandek tatirangghu idi.Közliri etrapqa ensizlik bilen tikiletti. Téni bolsa bekmu zeip körünetti. Uning kiyimliri anche kona bolmisimu, purliship ketken we meynet idi.Men qesten uning yénigha kélip olturdum-de, uningdin ehwal soridim. Deslepte u éhtiyat qilghandek mendin özini qachurdi. Kéyin biz aptobusta bir orunda olturduq. 3 künlük seper uningda manga qarita ishanch tuyghusi peyda qilghan bolsa kérek, kéyin u manga yol üstide hemme sergüzeshtisini aldirimay sözlep berdi:

-- Biz besh acha-singil iduq.Men qizlarning üchinchisi idim. Men beshinchi sinipqa chiqqanda ata-anam méni mekteptin chiqiriwélip , yézimizdiki heremge bérip kelgen Aysa damolla hajimgha oqushqa berdi. Men damollahajimda 6 ayche oqudum. Kéyin ata-anam hajimni ulughlap méni uninggha dua qildurdi. Hajim 70 lerge kirip qalghan kishi idi. Menmu deslepte dua qildurghanning némilikini bilmeyttim. Shunga dua qildurulghandin kéyinmu uninggha ustazimning ornida muamile qiliwerdim. Kéyin hajim méni özi bilen birge Ürümchige yandurup keldi. Bara-bara u manga oqughuqisidek emes, belki xotunidek muamile qilishqa bashlidi. Biraq, men üchün bowamdek ademning qoynida uninggha xotun bolup yétish chidighusiz xorluq élip keldi. Shuning bilen men hajimning öyidin qéchip chiqip, uzun yolluq aptobus békitige keldim. Men Qeshqarge ata-anamning yénigha ketmekchi idim. Men etisi mangidighan aptobus bélitini sétiwalghandin kéyin, kéchini qeyerde ötküzüshni oylap turattim, béshigha aq daka romal artiwalghan, putlirigha meyse-kalach keyghen bir momay kélip men bilen mulayimghine ehwallashti. Xuddi méni tonuydighandekla gep qilghili turdi. Hetta ata-anamning ehwalinimu soridi. Men uni rasttinla bir yurtlighim oxshaydu, dep oylap qaldim-de, uning teklipi bilen uning béketke yéqin jaydiki öyige bardim. Momay manga dastixan sélip aldimgha qéniq demlen’gen chay quydi. Men chayni bir–ikki otlighinimni bilimen. 3 kündin kéyin hoshumgha kélip qarisam, 3 neper sergandan boytaqining bir éghizliq weyrane öyide qipyalingach halette yétiptimen. Wujudum maghdursizlinip ketken, beshimni kötürgidek halim yoq. Men bir amallarni qilip kiyimlirimni kiyiwaldim. Ikki ayghighe eshu 3 boytaqqa tengla xotun boldum. Ular sirtlargha chiqqandin kéyin méni öyning ichige solap qoyup kétishetti. Perizimche ular yanchuqchi bolsa kérek, pat-pat nahayiti nurghun pullarni öyge ekirip birlikte bölüshetti. Men ular uxlap qalghan chaghda ashu pullardin özümge azraq «zakat» ayriwalattim. Yéqinda ular 3 kün’giche öyge qaytishmidi, éhtimal birer pishkellikke uchrighan bolsa kérek. Shuning bilen men warqirap yürüp yan xoshnamgha qulupni chaqturdum-de, tiqip qoyghan pullirimni élip öydin chiqiwaldim. xudagha shükri, eziz yurtum Qeshqerge yéqinlap kéliwatimen. Néme körgülüküm bolsa ata-anamning ayighida yétip körermen…

Nadanliq bilen xurapatliq xuddi saghlam ademning wujudigha chaplashqan rak késilidek Uyghur millitini zor ziyan’gha uchratmaqta. Xurapatliq we nadanliqning tumanliri ata-anilarning közini tosiwélip, ularni özlirining yürek parilirini xorluqning zindanlirigha tashlatquzmaqta. buninggha süküt qilish mumkinmu?! Bu xuddi nérwisi buzulghan ademning öz ténini öz qoli bilen késip parchilap nabut qiliwatqinigha oxshash ish emesmu?! Elwette, nerwisi buzulghanlarghu öz qilmishining aqiwitini oylap yételmeydu. Emise nérwisi saqlarchu? Ularning süküt qilishi wijdani jinayet emesmu?!