< <

<

Dildar Eziz

Aman’gul aq sériq önglük, qapqara chachliq, yoghan közlük, zilwa boy ayal. Men uning Döngköwrük Soda Sariyining pelempeyide olturup tilemchilik qiliwatqanliqini körüp qattiq échindim. U ötken - kechkenlerge oychan közliri bilen tikilip, kishilik hayatning zadi némidin ibaret ikenlikini chüshinish üchün xiyal sürüwatqandek béshigha chigiwalghan kirlesh aq daka yaghliqining bir uchi bilen yüzini yögiwalghan halda bir parche qoy térisining üstige yükinip ündimey olturatti.U bashqa tilemchilerdek chirayliq sözlerni qilip sediqe tilimisimu, uning shu turqining özila ötken- kechkenlerning hésdashliqini qozghaytti. Uning quchiqida ikki yashlar chamisida qiz yaki oghulluqini bilgili bolmaydighan bir bala bar idi. Bala uning sütsiz emchikini qolliri bilen tartqushlighiniche toxtimay shoraytti. Uning ong yénida alte yashlar chamisidiki jul- jul latilarga oralgan bir oghul bala dunyadiki yaxshiliq , yamanliqlardin bixewer halda bir dane sharni birdem püwlise, bir dem yélini chiqirip oynawatatti. Besh yilning aldida men Aman’gül bilen eshu balining dadisi toghrisida jiq paranglashqan.U chaghda u méni hökümet xadimi dep bilip, manga ishen’gen wa özining échinishliq kechürmishlirini manga sözlep bergen idi. Menmu uning erz- dardini munasiwetlik orunlarga inkas qilghan idim. Biraq, kéyinki chaghlarda men bashqa ishlar bilen aldirash bolup kétip, Aman’gülning ehwalidin xewersiz qalghan idim. Bügün uni bu yerde, mushundaq ehwalda körüp tolimu heyran qaldim.

-Amangul,-- dédim men uningga yeqinliship,--ehwalingiz qandaqraq?

Aman’gül manga leppide qaridi.Deqiqe ichidila uning közidiki xamushluq ipadisi achchiq nepretke aylandi.U méning salimimni ilik almay tetür qariwaldi. Uning manga aliyishi heqlik idi. Uningche bolghanda her bir hökümet xadimi hökümetke wekillik qilatti. Shundaq iken, ular choqum adil wa rastchil bolushi kérek idi. Men arisaldiliq bilen uningga :

-Aman’gül, orningizdin turung, men sizni ashxanigha ekirip méhman qilay,-- dédim.

--Ana, qorsiqim achti, qorsiqim échip ketti,-- dédi uning yénidiki héliqi oghul anisining bilikini tartkushlighiniche.

Achliq hemmidin ghalip kaldi.Ikki texse leghmen we besh yutaza yéyilip bolghandin kéyin, Aman’gülning közidiki naprat ipadisi yoqaldi. Kéyin u éghir uh tartip sözini bashlidi:

-- Xawiringiz bar, menmu bir qaghlarda pak, exlaqliq qiz idim. Kiyin ata- anam keyni - keynidin wapat bolup, yétim qaldim. Uzaq ötmey, "siyasetni ameliyleshtürüsh" dégen gep chiqti. Shuning bilen men naheq jazalan’ghan dadamning namini eslige keltürgüzimen, musadire qilin’gan mal-mülükni qayturiwalimen, dégen niyette wilayet, nahiyilerge dert éytip bardim. Hetta qishning zimistan künlirimu bu yolni méngishni toxtatmidim.Qorsiqim ach, kiyimim yéling idi. Men achliqqa, soghuqqa berdashliq berdim, biraq nazukraq ishlargha kelgende berdashliq bérelmey qaldim. Hökümetning bir rehbiriy kadiri bir waraq resmiyat qeghizi üchün qizliq ippet-nomusumni ayagh- asti qildi. U chaglarda men bekmu sadda ikenmen. Men ashu rehberge xuddi öz dadamgha ishen’gendek ishen’genidim. Men burun qelbimde özümni pakliqqa, ümidwarliqqa ündep turidigan bir ghayiwiy küchning barliqini sézip turattim. Emdi hemmisi tügidi. Men özümning eng qimmetlik nersemni yoqatqanidim. Shuningdin kéyin wujudumdiki ghaye, eqide dégenlerning hemmisi pütünley berbat boldi. Emdi men néme qilishim kérek? Hökümet organliridiki bezi toqquzi tel emaldarlarning qilghan ishi shu tursa, men özümdiki nersini birer qacha ash, birer dane könglek bilen almashtursam bolmamdiken? dep oylidim hem shundaq qildim.

Kéyin dadamning nami eslige keltürüldi. Musadire qilin’gan mal - mülük üchün hökümet bir neqqe ming yüen pul berdi. Bu pulga eyni chagda öy -jay sétiwalsammu bolatti, biraq, bu qaghda men dadisi éniq bolmigan bir baligha hamilidar bolup kalganliqim üchün, balamning dadisini oylap qaldim.Bala tughuldi. Men: balamning dadisi ashu tunji qétim méning ippitimni bulghighan adem , dep bilettim. Shunga ashu bir- nechche ming yüenni xajlap munasiwetlik orunlargha erz qildim. Biraq, men u chaghda "ippitini satquchi ayal" bolup tonulup qalghan idim. Shunga héchkim gépimge qulaq salmidi.Eksiche bezi kishiler méni "rehbiriy kadirni qarilighan" dégen böhtan bilen qolgha alduruwetkili tasla qaldi. Men "B" nahiyiside tughulup ösken. Ata- anammu xéli abruyluq ademlerdin idi. Men shu yaman ataq bilen yurtumgha qaytip ata- anamning rohini qorundurushni rawa körmidim. Körüp turupsiz, kündüzi tilemchilik qilimen, chünki tilep yégen taam üchün héchkim sizge tapa- tene qilmaydiken. Kéchisi kim manga bir kishilik issiq orun berse shu yerde yattim.Ürümchidek sheherde mendek ikki baliliq ayalgha erkekler anche köz qirini sélip ketmeydiken, yazdighu udul kelgen jayda yatqili bolidu, biraq, qishning uzun kéchiliri manga xuddi dowzaxtek wehimilik bilinidu.Weyyey! qandaq qilay? bu ikki shor pixanining qorsiqini toyguzmisam téxi, soghuqqa tongdurup qoysam téxi, miqiriship jénimgha tégishidu, manga néme amal?! Bezide doxturxanining pelempiyidiki parning yénigha yaki ashpezning ochiqining yénigha balilirim bilen tiqilimen. Bezide birer ashpez yaki bimarning xayr saxawitige érishipmu qalimen. Biraq, buningghimu yenila bedel töleydighan gep. Mana jahan dégen shu, mana jahandarchiliq dégen!—Aman’gül shundaq déginiche marwayittek chishlirini chiqirip achchiqqine külüp qoydi. Uning külkisi manga jawabini tépish tolimu qiyin bolghan tilsimliq tépishmaqtek bilinip, ténim shürkinip ketti...

Shu küni Aman’gül xiyalimdin zadila néri ketmidi. Men uning kéyinki hayatidin ensirep qaldim.U ömrining axirighiche shundaq tilemchilik qilip, ippet-nomusini sétip tirikchilik qilarmu? Bu ziminda uninggha bash- panah bolghidek birer shepqetlik er tépilmasmu? belkim u qishning dehshetlik soghuqlirida birer bulung - pushqaqta tonglap ölüp qélishimu mumkin’ghu! uning ashu dadisi namelum bolghan ikki balisi kelgüside Aman’gülge oxshash tilemchi bolarmu? Yaki yanchuqchi, oghri bolarmu? adem öltüridighan qatil bolarmu? ah xuda!...

Ey insanlar! rehim -shepqetlik bolunglar! Aman’gülge oxshashlarni qutulduriwélinglar!