< <

<

Dildar Eziz



Ayal---U güzellik we ilhamning qaynaq buliqi.
Ayal---U iptidaiy jamaet we pütkül jem’iyet uyushmisining daimiy teshkilatchisi.
Ayal---U telim we insaniy mörüwetning pidakar murebbisi.
Ayal--- U ömür, söygü we turmush panusini yorutidighan sham chiragh.
Ayal---U lérik hékayilerning uli, séginishlarning güli, güzel sen'etning bulbuli, hayatiy lezzetning ghoruri, shundaqla pajieler yalqunining himayetsiz küli.
Ayal--- U sizning sahipjamalingiz, u sizning aningiz, qizingiz, achingiz, singlingiz we menggülük mehbubingiz. U milletning we wetenning altun gewdisi.
Sizningche, ayal ilah Hiywa, Mitra, Pandura, Nüwa, Afrudita, Wénas réalliqqa emes, epsanige, bügün’ge emes, qedimki ötmüshkila teelluqmu? yaq! yaq!...
1989- yili bahar.

Man Ürümchi kochilirida bahasi chüshürülüp her biri bir yüendin sétiliwatqan Wénas heykilini uchritip qaldim we uningdin birni sétiwélip yéziq üstilimning üstige tizip qoydum. Shu küni men ashu Wénas heykilige tikilip olturup, yürikimde alla qandaq azabliq hés-tuyghularning oyghiniwatqanliqini sezdim. Man yékinqi yillardin béri némishqidur azabliq qayghuridigan, biaram bolidighan bolup qalghan idim. Shu küni qolum zadila ishqa barmidi. Xet- chek bashqurghuchi ekirip bergen gézitlerni qolumgha élip meqsetsiz halda waraqlashqa bashlidim.

" Bu yil birinchi aydin oninchi ayghiche Ürümchi shehiri boyiche shehwaniy buyumlarni tarqitish, ippet-nomusini sétish, pahishiwazliq qilish, qimar oynash qatarliq dilolar 446 ge yetken. Bu qilmishlar körünerlik halda kéngiyip, ijtimaiy keypiyatni éghir derijide buzgan...."

"Yékinqi yillardin béri ippet-nomusini sétish, pahishiwazliq qilish qatarliq alte ziyanliq qilmishqa köp qétim zerbe berduq we uni tekshürüp tosiduq. Lékin u ünümlük tizginlenmigechke, ammining we her qaysi sahelerning bu heqtiki inkasi küchlük bolmaqta. Ippet-nomusini sétish, pahishiwazliq qilish qatarliq rezil hadisiler fiodalliq jem’iyettin qalghan zeher, burjuache chirik turmush usulining ipadisi...alte ziyanliq qilmish tizginlenmise, dölet tinch, xelq xatirjem bolmaydu. Shunga biz teng ghezebke kélip, uni birlikte eyiblep, teltöküs tazilishimiz lazim...."

Men bu xewerni oquwétip ornumdin turup kettim.Bixestelikimdin üstel üstidiki gézit-jurnal we qélin lughetlar ongda- dümde bolup ketti.Wénasning heykilimu yerge gholap chüshti. Eslidimu uning bir qoli yoq idi, bu qitim uning yana bir qolimu küküm-talqan bolup ketti. Shu deqiqide nérwilirim birdinla segekliship ketkendek boldi. Méni biaram qiliwatqan azablik xiyallar méngemde roshenleshti. Shuning bilen tengla men bilidigan bir qisim Uyghur ayallirining ijtimaiy we iqtisadiy orni, külkisi, yighisi we azabliri köz aldimdin bir – birlep ötüshke bashlidi.Méni biaram qilghan mesile del mushu idi. Men astaghine ingiship Wénas heykilini qolumgha aldim. Könglümde Wénas bilen ashu ayallar ottrusida qandaqtur bir oxshashliq bardek hés qilattim. Shundaq, heqiqetenmu oxshashliq bar .Wénas--- ayal! Hey Wénas, senmu shu chaghda bizning bir qisim Uyghur ayalliridek riyazet chekkenmiding? Azablan’ghanmiding? ayal ayalning qayashighu! senmu ayal bolgandikin ularning derdige derman bolalamsen?

Wénas méning xitablirimgha jawab qayturmidi.

Bu qaghda gerche közüm ochuq bolsimu, Wénasning gej bilen laydin qaturulghan köz chanaqliridin qan tamchiwatqandek bir xiyaliy tuyghu köz aldimga keldi. Men öz xiyallirimdin chöchüp béshimni silkidim, közümni uwiliwettim, emdi men xiyaldin réalliqqa qaytqan idim. Shuningdin kéyin Wénas heykilini bir chetke sürüp qoyup, qolumga qelem aldim. Epsuski, qelem quwwitim ajiz bolghanliqtin, yézip chiqqinim ashu jem’iyetning eng töwen qatlimida yashawatqan bir qisim Uyghur ayallirining yighisini yighlash bilenla cheklendi.

Uyghur ayalliri bu dunyagha yighlash üchünla kelgenmu? ularmu bashqa millet ayalliriga oxshash riqabet beygisining aldida mangalishi mumkin idighu!? Ejdatliridek ajayip möjizilerni yaritip, dunya ellirini heyrette qalduralayittighu? Biraq, her xil sewepler tüpeylidin ularning bir kismi ( gerche sani köp bolmisimu) hélimu azabliq qan yashlirini ichige yutup yashimaqta. Ene shundaq yaman illetlerning shekillinishige sharait yaritip béridighan kawaklar jem’iyitimizning qarangghu bulung-pushqaqlirida saqlinip kelmekte. Ene shu bolmighur hadisilerning milletke keltürgen haqaritining, weten’ge keltüridigan ziyinining tesewur qilghusiz derijide éghir ikenlikini hés qildim. Üstelge mükchiyip olturup yéziqchiliq qiliwatkan chaghlirimda, ularning "xanim, méni qutuldiriwalsila!"dégen iltijaliri quliqimgha anglan’gandek bolatti.Jul-jul kiyimlik sebiy qizlarning "acha, birer mochen sediqe bersile, silige xudayim bérer!"dep manga ashu achliktin sarghayghan yumran qollirini sozuwatqanliri köz aldimgha kéliwalatti. Shundaq chaglarda özümde ularni qutuldurghidek küch- qudretning yoqluqini oylap ökünettim. Ixtiyarsizla boghuzumgha yégha qapliship, közümge yash kéletti.

Hörmetlik kitabxan, méning köngül xatiremge bir qanche échinishlik körünüshler sizilgan.Bu körünüshlerni sizge körsetmisem könglüm zadila aram tapmaydu. Bularni sizmu köngül közingiz bilen körüp béqing